همچنان که پیشتر نیز اشاره شد دستوراتی که در زبان‌‎های برنامه‌نویسی مختلف اجرا می‌شوند، مراحل میانی گوناگونی مانند ترجمه و تفسیر را طی می‌کنند تا به زبان ماشین برسند و روی سخت‌افزار کامپیوتر اجرا شوند. هرچقدر زبانی از زبان ماشین دورتر باشد آن را زبانی سطح بالاتر و هرچقدر به آن نزدیک‌تر باشد آن را زبانی سطح پایین‌تر می‌نامیم.

وقتی یک برنامه کامپیوتری ترجمه یا compile می‌شود، از زبان مبدا که زبانی سطح بالاتر است به زبان مقصد که زبانی سطح پایین‌تر مثل زبان ماشین یا زبان اسمبلی[1] است، تبدیل می‌شود. این فرایند به صورت یک‌باره و سرتاسری انجام می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی برنامه‌ای کامپایل شد، یک فایل قابل اجرا برای ماشین ساخته می‌شود و دیگر نیازی به نسخه اولیه برنامه در زبان مبدأ وجود ندارد. با این کار می‌توان نسخه کامپایل‌شده را هر زمان که لازم شد، بدون نیاز به نسخه اولیه برنامه دوباره اجرا کرد. زبان C به خاطر استفاده‌های زیرساختی معمولا با کامپایلر به کار گرفته می‌شود تا عملکرد بهتری حاصل شود.

برخلاف کامپایل‌کردن که عمل تبدیل زبان مبدأ به مقصد در آن تنها پس از کامل شدن برنامه در زبان مبدا امکان‌پذیر است، در تفسیر یا interpretation، متن برنامه به صورت سطر به سطر یا به بیان دقیق‌تر به صورت عبارت به عبارت یا دستور به دستور به نسخه‌ای قابل اجرا برای ماشین تبدیل می‌شود و بدون اینکه نسخه‌ای از آن جایی ذخیره شود، بی‌درنگ اجرا می‌شود. در اجرای برنامه به وسیله مفسر همیشه باید دسترسی به متن اصلی برنامه (زبان مبدأ) وجود داشته باشد. زبان python معمولا با مفسر به کار گرفته می‌شود.

در کامپایل کردن، فاصله زبان مبدأ تا زبان ماشین یک بار طی می‌شود، به همین دلیل پس از کامپایل شدن برنامه، سرعت اجرای نسخه کامپایل‌شده بسیار بیشتر خواهد بود. اما در تفسیر، فاصله زبان مبدأ تا زبان ماشین باید به صورت مستمر طی شود. به همین دلیل اجرا کندتر خواهد بود.

اما مدت زمان یک پروژه نرم‌افزاری ممکن است تنها تحت تاثیر زمان اجرای آن روی سخت‌افزار کامپیوتر نباشد و از عوامل دیگری مثل زمان توسعه آن توسط برنامه‌نویس هم تاثیر بپذیرد.