* تحلیل رابطه بازده و ریسک داراییهای رایجِ سرمایهگذاری ایران در پنج سال اخیر
هدف همه از سرمایهگذاری کسب بازدهی است. اما شرایط افراد در زمان سرمایهگذاری یکسان نیست و وابسته به میزان ریسکپذیری، مقدار سرمایه، بازه سرمایهگذاری و … نیازمند استراتژی متناسب با وضعیت خود هستند.
تنوع داراییها در سالهای اخیر افزایش یافته است. پیش از این، مردم با انگیزه مقابله با تورم و سرمایهگذاری سراغ بازار سهام، سپرده، دلار، سکه، خودرو و مسکن میرفتند، اما در سالهای اخیر گزینههایی مثل رمزارزها، اوراق بدهی دولت، گواهیهای کالایی، صندوقهای سرمایهگذاری، بازارهای مشتقه، صندوقهای کالایی نیز در اختیار ایشان نیز قرار گرفته و میتوانند روی آنها نیز سرمایهگذاری کنند.
انتخاب هوشمندانه هنگام مواجهه با داراییهای متنوع نیز عامل دیگری است که نیاز به یک استراتژی معاملاتی را نسبت به گذشته افزایش میدهد. بسیاری از داراییهای جدید مثل بازار مشتقه یا رمز ارزها در سالهای اخیر بازده بیشتری داشتهاند اما نسبت به سایر داراییها عدم قطعیت بیشتری دارند. به همین خاطر نیاز است افراد با یک استراتژی معاملاتی سنجیده و هدفگذاری مشخص اقدام به سرمایهگذاری در این داراییها کنند.
متن حاضر با اشاره به چهارچوبهای زمانی سرمایهگذاری، بازده حقیقی و مفاهیم مدیریت ریسک، داده تغییرات قیمت داراییهای رایج برای سرمایهگذاری در سالهای اخیر ایران را مورد بررسی قرار میدهد تا نشان دهد چگونه بازده بیشتر همیشه با ریسک همراه است و چرا برای کسب سود بیشتر یادگیری مفاهیم مدیریت ریسک در بهکارگیری استراتژیهای معاملاتی ضرورت دارد.
چهارچوبهای زمانی
نخستین فاکتوری که در سرمایهگذاری و سبدگردانی تعیین میشود، چشمانداز زمانی است. یک استراتژی ممکن است در کوتاهمدت عملکرد قابل دفاعی داشته باشد اما در بلندمدت خسارتبار شود. برعکسِ این مورد نیز صادق است. در نتیجه همیشه باید قبل از شروع معاملهگری به این سوال پاسخ دهیم که ایدهای که میخواهیم برای سبدگردانی به کار ببندیم و از آن یک استراتژی معاملاتی بسازیم در چه چشمانداز زمانی به نتیجه میرسد و برای مواجهه هوشمندانه با تحولات بلندمدت و کوتاهمدت چه امکاناتی دارد.
نگاه بلندمدت
برای توسعه استراتژیهای معاملاتی بلندمدت بهتر است قبل از هر چیز بازده داراییهای مختلف در سالهای اخیر را مورد بررسی قرار دهیم. از ۱۳۹۷ به بعد بیشترین بازده مربوط به بیتکوین و بازار سهام بوده و کمترین مربوط به سپردهگذاری بوده است. همچنین مشخص است که بیتکوین نوسان بیشتری نسبت به دیگر داراییها داشته و در صورت ورود در زمان اشتباه یا با استراتژیهای معاملاتی ناکارآمد، ممکن است سرمایهگذاری با زیان قابل توجهی مواجه شده باشد. منحنی تغییرات ماهانه این داراییها در نمودار زیر قابل مشاهده است.
بازده اسمی تمامی داراییهای فوق از سال ۱۳۹۷ مثبت بوده است و بعضی از آنها مثل سپرده فاقد نوسان و بدون ریسک بودهاند و هر زمان سرمایهگذار اقدام به سپردهگذاری میکرده با بازده مثبت مواجه میشده است. آیا واقعا سپردهگذاری بازدهی مثبت داشته یا این تنها یک توهم بازده است؟
بازده اسمی یا بازده حقیقی؟
برای پاسخ به این سوال باید در نظر داشت که بازده اسمی مبنای خوبی برای تحلیل بازدهی نیست. منظور از بازده اسمی محاسبه بازده با استفاده از مقدار خام قیمتها بدون هیچگونه تبدیلی برای از بین بردن اثر زمان است. در بازده حقیقی بازده داراییها نسبت به یک دارایی پایه مثل تورم (شاخص cpi)، دلار، سود سپرده و … محاسبه یا اصطلاحا تعدیل میشود.
تعدیل با تورم
اگر بازده داراییها را با تورم تعدیل کنیم و تغییرات هر کدام را در مقایسه با تورم بسنجیم، میتوان دید که بازده حقیقی سپرده در این بازه زمانی ۶۰%- بوده و سرمایهگذارانی که در این سالها پول خود را به سپرده تبدیل کردهاند در نهایت با بهره مرکب هم با زیان حقیقی مواجه شدهاند.
تعدیل با دلار
تعدیل را میتوان بر حسب داراییهای دیگر نیز انجام داد. اگر حالت پایه را به جای تورم، دلار در نظر بگیریم و بازدهی داراییها را با دلار تعدیل کنیم بازدهی مسکن در مقابل دلار از سال ۱۳۹۷ تنها ۲۷% بوده و بازدهی دلاری سپرده منفی ۷۰%- است.
پربازدهترین داراییها در پنج سال گذشته
بیشتر بودن بازده برخی از داراییها مثل سکه و مسکن در مقایسه با دلار با تصور عمومی چندان همخوان نیست.
در پنج سال گذشته، بیشترین بازده حقیقی تعدیلشده نسبت به تورم، به این ترتیب بوده است:
- رمزارز: 309%
- سهام: 255%
- سکه: 136%
- مسکن: 73%
- دلار: 26%
- سپرده بانکی 6-%-
نگاه کوتاهمدت
اکثر داراییها در بلندمدت بازده بیشتری نسبت به تورم در ایران دارند. با این وجود این بدان معنا نیست که هر زمان روی آنها سرمایهگذاری کنیم بازدهی بهتر از تورم به دست میآوریم. در صورت فقدان به کارگیری یک استراتژی معاملاتی کارآمد سرمایهگذاری پربازدهترین داراییها نیز با با زیانهای قابل توجهی همراه میشود.
میتوان دید در سالهای اخیر شرایط تغییر کرده و برخی داراییها تغییر جهت دادهاند، به طوری که برخی از داراییهای که در بلندمدت عملکرد چشمگیری داشتهاند، در یک بازه کوتاهمدت مثل دو سال اخیر عملکرد ضعیفی داشتهاند. به عنوان نمونه بیتکوین علیرغم بازده خیرهکننده در سه سال نخست بازه، در دو سال اخیر با بازده اسمی ۳%- مواجه شده است.
در دو سال گذشته همه مغلوب تورم به جز سکه
در بین داراییهای مختلف در دو سال اخیر تنها سکه بازده بیشتری نسبت به تورم داشته و اکثر داراییها نتوانستهاند تورم را شکست دهند. به عنوان نمونه اگر در دو سال اخیر یک پژو 206 خریده باشید ارزش آن در این مدت کمتر از شاخص تورم رشد کرده است. بنابراین در دو سال اخیر نمیتوان خرید اتوموبیل را به عنوان اقدامی از نوع سرمایهگذاری (یا به بیان دقیقتر محافظت از سرمایه) با بازده حقیقی مثبت تصور کرد.
علاوه بر این، سپرده که معمولا کمبازدهترین سرمایهگذارای است در دو سال اخیر بازده اسمی بیشتری نسبت به سهام و بیتکوین داشته است. در این میان صندوقهای سود ثابت نیز با شرایطی نزدیک به سپرده بازده بیشتری دارند و سرمایهگذاران با یک انتخاب مناسب میتوانند با پذیرش ریسک حداقلی بازدهی بهتر از سود سپرده دریافت کنند.
تعدیل با تورم
تحلیل بازدهِ حقیقیِ تعدیلشده با تورمِ داراییها نشان میدهد که در این دو سال به غیر از سکه بقیه داراییها با بازده حقیقی منفی مواجه شدهاند. این موضوع از این جهت مهم است که سرمایهگذارانی که روی عملکرد سبد سهامی خود تمرکز دارند، در بسیاری از مواقع دیگر داراییها را فراموش میکنند؛ چرا که در نهایت در بلندمدت بازده حقیقی مهم است. در بسیاری از موارد هر چند افراد با بازدهِ مثبتِ سبد خود مواجه هستند اما در سبد آنها بازدهی بیشتری نسبت به شاخص کل یا تورم نداشته است. در نتیجه نمیتوان بازده حقیقی برای آنها متصور بود. به عنوان نمونه در دو سال اخیر اکثر داراییها مثل خودرو، مسکن، دلار و سهام بازده اسمی داشتهاند اما در قیاس با تورم بازده حقیقی نداشتهاند.
تعدیل با سود سپرده بانکی
به طور کلی انتظار میرود بازدهی داراییهایی که دارای ریسک هستند از سود سپرده به عنوان یک دارایی کمریسک بیشتر باشد. اگر هر یک از داراییها بازدهی کمتری از سود سپرده داشته باشد، سرمایهگذاری در آن معقول نیست. در دو سال اخیر بازده بیتکوین و شاخص سهام تعدیلشده با سپرده بانکی منفی بوده است که نشان میدهد گرفتن بازده حقیقی از بازار سهام در سالهای اخیر سختتر شده و برای بدست آوردن بازده مطلوب لازم است سرمایهگذاران از یک استراتژی معاملاتی مناسب استفاده کنند و در رعایت حد ضرر و مدیریت ریسک خود حساستر باشند.
چنانچه در ابتدای متن نیز عنوان شد، در بررسی و مقایسه بازده داراییها علاوه بر محاسبه بازده حقیقی، تحلیل ریسک نیز از موضوعیت بالایی برخوردار است.
ریسک
همه سرمایهگذاریها با درجاتی از ریسک مواجه هستند. در امور مالی، ریسک به میزان عدم اطمینان یا به عبارت دیگر زیان مالی بالقوه تصمیمهای سرمایهگذاری اشاره دارد. به طور کلی سرمایهگذاران با افزایش ریسک، به دنبال بازدهی بالاتری برای جبران ضررهای بالقوه خود هستند. به همین خاطر همیشه بازده و ریسک را در کنار یکدیگر مورد مطالعه قرار میدهند.
به صورت کمّی، ریسک معمولاً با در نظر گرفتن رفتارها و نتایج تاریخی ارزیابی میشود. در امور مالی، انحراف استاندارد یک معیار رایج برای اندازهگیری ریسک است. انحراف استاندارد معیاری از نوسانات قیمت داراییها در مقایسه با میانگین تاریخی آنها در طول زمان است که به عنوان شاخصی برای گزارش ریسک در نظر گرفته میشود.
تنوعبخشی برای مدیریت ریسک
تنوعبخشی داراییها یک ابزار پرقدرت برای مدریت ریسک است و هنگامی که معاملهگر داراییهای متنوعی را در سبد داراییهایش نگه میدارد، نوسان یک دارایی اثر محدودی روی بازده کل سبد خواهد داشت چراکه نوسان داراییهای مختلف میتوانند اثر یکدیگر را تا حد زیادی خنثی کنند.
ریسک سیستماتیک
با افزایش داراییها نوسان کل ارزش سبد داراییها کاهش مییابد اما اثر افزایش تعداد دارایی روی کاهش ریسک محدود است و برخی از ریسکها را هرگز نمیتوان با تنوعبخشی یا ایدههای مشابه آن از بین برد. به این موارد ریسک سیستماتیک گفته میشود.
تحلیل رابطه بازده و ریسک
هیچ سودی بدون هزینه بدست نمیآید. در میان داراییها نیز بیشترین بازده مربوط به داراییهایی است که بیشترین ریسک را دارند. این واقعیت را به خوبی میتوان از نمودار پراکندگی ریسک و بازده دید.
بیشترین بازده و نوسان اسمی از سال ۱۳۹۷ متعلق به بیتکوین است. همچنین سود سپرده بانکی دارای نوسان صفر است و سالهاست که توسط بانک مرکزی تقریبا ثابت نگه داشته شده است. همچنین مسکن و دلار بازده تقریبا یکسان دارند اما نوسان مسکن در این سالها بیشتر بوده و به همین دلیل مسکن از دلار انتخاب بهتری محسوب میشود؛ هر چند نیازمند نقدینگی بیشتری هم هست.
نتیجهگیری
انتخاب پربازدهترین دارایی در بلندمدت لزوما بهترین انتخاب برای سرمایهگذاران نیست. بسیاری از داراییهایی که در بلندمدت بیشترین بازدهی را داشتهاند به دلیل ریسک بالا عملکرد مناسبی در کوتاهمدت نداشتهاند. بهعلاوه در سالهای اخیر بدست آوردن بازده مطلوب از داراییهای پرنوسان مثل سهام و رمزارزها سختتر شده و سرمایهگذاران برای بدست آوردن بازده مطلوب بیش از گذشته نیازمند استراتژی معاملاتی مناسب و مدیریت ریسک خود هستند.
یک پاسخ
سلام خسته نباشید چطوری میتونم درامد رو با شاخص مصرف کننده تعدیل کنم ؟